Leren senioren (> 55 jaar) anders online dan jongeren? Dat is een vraag die ik me gedurende de afgelopen maanden regelmatig stelde. Nu kan ik die vraag .gif)
beantwoorden nadat ik aan een groep van bijna 30 SeniorWeb cursisten een online training over didactiek heb verzorgd. Samen met Jan Diepenbroek (co-auteur van een boekje dat we hebben geschreven over Lesgeven aan senioren) heb ik de training opgezet en gegeven. Dit is overigens ook voor Jan en mij vrijwilligerswerk.
Achtergrond en doel van de online training
De deelnemers aan de training werken allemaal als vrijwilliger voor SeniorWeb in de rol van docent. SeniorWeb legt uit:
SeniorWeb wil iedereen de mogelijkheden van de computer en internet zelf laten ervaren. Uitgangspunt is dat dit voor én door ouderen gebeurt.
Er werken 2700 docenten voor SeniorWeb. Niet allemaal hebben ze een didactische achtergrond. Dat was voor Jan en mij 10 jaar geleden reden om didactische trainingen te gaan verzorgen om de docenten didactisch bij te spijkeren zodat ze met nog meer plezier konden lesgeven en dat de kwaliteit van de cursussen omhoog ging. Inmiddels hebben we al heel wat ’train-the-trainer’ sessies verzorgd. Het waren intensieve, klassikale trainingen waarbij ook vaardigheden werden ingeoefend. Vooral het uitwisselen van ervaringen tussen cursisten was belangrijk. Iedereen werd zich bewuster van het eigen lesgeven.
Met de online training wilde we het mogelijk maken voor een grotere groep om meer grip te krijgen op het didactische proces.
Opzet online training
Er namen bijna 30 mensen deel aan de training. Bijna allemaal hadden ze al ervaring met het lesgeven aan senioren. De training bestond voor het grootste deel uit online activiteiten. Het traject startte op zaterdag 26 september 2009 met een startbijeenkomst. Op deze dag maakte we kennis met elkaar, werd de opzet van de training besproken en werd ook kennisgemaakt met de Moodle leeromgeving. Daarna volgde 5 blokken (doorlooptijd per blok was 1 of 2 weken) met online activiteiten en het traject werd afgesloten met een slotbijeenkomst op zaterdag 21 november. In deze bijeenkomst werd over coaching gepraat, werd uitgebreid geëvalueerd en werden persoonlijke actieplannen opgesteld.
De online lesblokken bestonden uit 4 soorten activiteiten:
- Teaser [mensen werden geprikkeld om over onderwerpen na te denken].
- Zelfstudie [hier werd een WBT aangeboden en het boek gebruikt].
- Verwerkingsopdracht [de lesstof werd actief verwerkt; producerend leren].
- Reflectie [terugblik op eigen leerproces].
De onderwerpen varieerden per blok. Je moet denken aan ‘leren van volwassenen’, ‘lesvoorbereiden’, ‘didactische hulpmiddelen’, ‘controle op het leerproces’ en conflicthantering’.
Moodle werd gebruikt als online leeromgeving
Wat zijn de ervaringen?
Er heeft een uitgebreide evaluatie plaatsgevonden, op verschillende manieren. In deze mindmap vind je de opmerkingen van de deelnemers. Samen met onze eigen reflectie was dit bruikbare feedback. De belangrijkste punten:
- De bijeenkomsten werden als waardevol beschouwd. Men leerde elkaar kennen en er vond verdieping plaats. Een extra bijeenkomst in een lokaal werd genoemd als wenselijk.
- De cursisten verwachten snelle en uitgebreide reacties van trainers. Dit viel tegen.
- Het duurde even voordat alle deelnemers goed met Moodle om wisten te gaan. Zonder voorkennis was het een redelijk complexe interface.
- Gebruik van video (zowel bekijken als zelf produceren) werd als positief ervaren.
- Combinatie online leren met gebruik van boek was goed: hierdoor werd de praktische vertaalslag gemaakt.
- De structuur en inhoud van de training waren niet optimaal duidelijk. De verwachtingen waren ook onduidelijk.
- Technisch waren er wat problemen die gerelateerd waren aan de PC (bv afspelen video).
Wat zijn de verschillen?
Er is een aantal verschillen. Het belangrijkste verschil was de algemene verwachting van de rollen van cursisten en de rol van docenten. Onze training was opgezet vanuit een sociaal constructivistisch model. Hierbij was de rol van ons als trainer een coachende rol. Vooral het producerend leren en het samenleren was belangrijk. Sommige cursisten hadden moeite met deze rolverdeling en zagen liever een trainer die bijvoorbeeld alle forumbijdrages samenvatte. De docent als expert die zegt wat goed en fout is. Wij vonden juist de frictie interessant en leerzaam en hielden bij discussies wat meer afstand. Het is belangrijk om duidelijk te zijn hierover.
Tweede verschil vond ik toch het begrip van de manieren van communiceren en het concept van een leeromgeving. Er werd bijvoorbeeld minder snel gesnapt wat nu precies de kenmerken van een forum zijn (de inhoud wordt openbaar). Functionaliteiten als chat werden minder relevant gevonden. Het was ook iets moeilijker om kennis uit te wisselen. Dit gaat wat minder natuurlijk dan bij iets jongere volwassenen. De technische kennis was ook wat beperkter. Dit laatste had ik niet voorzien omdat het hier om deelnemers ging die zelf ICT-cursussen geven.
Klein derde verschil was de taal. Engelse worden werden als moeilijk en ongewenst ervaren. Dit blijkt in een ‘online training‘ toch nog vaker voor te komen dan we denken. Ook moeilijkere woorden werden niet gewaardeerd. Zelfs woorden als ‘didactiek’ en ‘coaching’ werden hieronder verstaan. Bij jongeren speelt dit een vele kleinere of geen rol.
Dankzij de bruikbare feedback van de cursisten gaan we nu een slag maken om de online training beter te maken. In het voorjaar van 2010 wordt de verbeterde online didactische training verzorgd. Als je meer wilt weten of tips hebt: laat het me weten!
Met dank aan Stoas voor het kosteloos beschikbaar stellen van de Moodle omgeving via www.moodlewinkel.nl.
De fotoshow van de slotbijeenkomst vind je op Flickr.
computerlessen aan senioren. Jaarlijks leren zij meer dan 55.000 vijftigplussers omgaan met de computer en internet. Dit gebeurt op 350 locaties verspreid over het hele land.
