Leren senioren (> 55 jaar) anders online dan jongeren? Dat is een vraag die ik me gedurende de afgelopen maanden regelmatig stelde. Nu kan ik die vraag .gif)
beantwoorden nadat ik aan een groep van bijna 30 SeniorWeb cursisten een online training over didactiek heb verzorgd. Samen met Jan Diepenbroek (co-auteur van een boekje dat we hebben geschreven over Lesgeven aan senioren) heb ik de training opgezet en gegeven. Dit is overigens ook voor Jan en mij vrijwilligerswerk.
Achtergrond en doel van de online training
De deelnemers aan de training werken allemaal als vrijwilliger voor SeniorWeb in de rol van docent. SeniorWeb legt uit:
SeniorWeb wil iedereen de mogelijkheden van de computer en internet zelf laten ervaren. Uitgangspunt is dat dit voor én door ouderen gebeurt.
Er werken 2700 docenten voor SeniorWeb. Niet allemaal hebben ze een didactische achtergrond. Dat was voor Jan en mij 10 jaar geleden reden om didactische trainingen te gaan verzorgen om de docenten didactisch bij te spijkeren zodat ze met nog meer plezier konden lesgeven en dat de kwaliteit van de cursussen omhoog ging. Inmiddels hebben we al heel wat ’train-the-trainer’ sessies verzorgd. Het waren intensieve, klassikale trainingen waarbij ook vaardigheden werden ingeoefend. Vooral het uitwisselen van ervaringen tussen cursisten was belangrijk. Iedereen werd zich bewuster van het eigen lesgeven.
Met de online training wilde we het mogelijk maken voor een grotere groep om meer grip te krijgen op het didactische proces.
Opzet online training
Er namen bijna 30 mensen deel aan de training. Bijna allemaal hadden ze al ervaring met het lesgeven aan senioren. De training bestond voor het grootste deel uit online activiteiten. Het traject startte op zaterdag 26 september 2009 met een startbijeenkomst. Op deze dag maakte we kennis met elkaar, werd de opzet van de training besproken en werd ook kennisgemaakt met de Moodle leeromgeving. Daarna volgde 5 blokken (doorlooptijd per blok was 1 of 2 weken) met online activiteiten en het traject werd afgesloten met een slotbijeenkomst op zaterdag 21 november. In deze bijeenkomst werd over coaching gepraat, werd uitgebreid geëvalueerd en werden persoonlijke actieplannen opgesteld.
De online lesblokken bestonden uit 4 soorten activiteiten:
- Teaser [mensen werden geprikkeld om over onderwerpen na te denken].
- Zelfstudie [hier werd een WBT aangeboden en het boek gebruikt].
- Verwerkingsopdracht [de lesstof werd actief verwerkt; producerend leren].
- Reflectie [terugblik op eigen leerproces].
De onderwerpen varieerden per blok. Je moet denken aan ‘leren van volwassenen’, ‘lesvoorbereiden’, ‘didactische hulpmiddelen’, ‘controle op het leerproces’ en conflicthantering’.
Moodle werd gebruikt als online leeromgeving
Wat zijn de ervaringen?
Er heeft een uitgebreide evaluatie plaatsgevonden, op verschillende manieren. In deze mindmap vind je de opmerkingen van de deelnemers. Samen met onze eigen reflectie was dit bruikbare feedback. De belangrijkste punten:
- De bijeenkomsten werden als waardevol beschouwd. Men leerde elkaar kennen en er vond verdieping plaats. Een extra bijeenkomst in een lokaal werd genoemd als wenselijk.
- De cursisten verwachten snelle en uitgebreide reacties van trainers. Dit viel tegen.
- Het duurde even voordat alle deelnemers goed met Moodle om wisten te gaan. Zonder voorkennis was het een redelijk complexe interface.
- Gebruik van video (zowel bekijken als zelf produceren) werd als positief ervaren.
- Combinatie online leren met gebruik van boek was goed: hierdoor werd de praktische vertaalslag gemaakt.
- De structuur en inhoud van de training waren niet optimaal duidelijk. De verwachtingen waren ook onduidelijk.
- Technisch waren er wat problemen die gerelateerd waren aan de PC (bv afspelen video).
Wat zijn de verschillen?
Er is een aantal verschillen. Het belangrijkste verschil was de algemene verwachting van de rollen van cursisten en de rol van docenten. Onze training was opgezet vanuit een sociaal constructivistisch model. Hierbij was de rol van ons als trainer een coachende rol. Vooral het producerend leren en het samenleren was belangrijk. Sommige cursisten hadden moeite met deze rolverdeling en zagen liever een trainer die bijvoorbeeld alle forumbijdrages samenvatte. De docent als expert die zegt wat goed en fout is. Wij vonden juist de frictie interessant en leerzaam en hielden bij discussies wat meer afstand. Het is belangrijk om duidelijk te zijn hierover.
Tweede verschil vond ik toch het begrip van de manieren van communiceren en het concept van een leeromgeving. Er werd bijvoorbeeld minder snel gesnapt wat nu precies de kenmerken van een forum zijn (de inhoud wordt openbaar). Functionaliteiten als chat werden minder relevant gevonden. Het was ook iets moeilijker om kennis uit te wisselen. Dit gaat wat minder natuurlijk dan bij iets jongere volwassenen. De technische kennis was ook wat beperkter. Dit laatste had ik niet voorzien omdat het hier om deelnemers ging die zelf ICT-cursussen geven.
Klein derde verschil was de taal. Engelse worden werden als moeilijk en ongewenst ervaren. Dit blijkt in een ‘online training‘ toch nog vaker voor te komen dan we denken. Ook moeilijkere woorden werden niet gewaardeerd. Zelfs woorden als ‘didactiek’ en ‘coaching’ werden hieronder verstaan. Bij jongeren speelt dit een vele kleinere of geen rol.
Dankzij de bruikbare feedback van de cursisten gaan we nu een slag maken om de online training beter te maken. In het voorjaar van 2010 wordt de verbeterde online didactische training verzorgd. Als je meer wilt weten of tips hebt: laat het me weten!
Met dank aan Stoas voor het kosteloos beschikbaar stellen van de Moodle omgeving via www.moodlewinkel.nl.
De fotoshow van de slotbijeenkomst vind je op Flickr.
Reactie via twitter van @uitgaca
“@marceldeleeuwe Interessant je ervaringen met senioren, maar wij ontmoeten deze reacties ook bij veel jongere professionals in uitgeefland.”
Dag Marcel,
Eind volgend schooljaar loopt mijn carrière in het onderwijs ten einde. Ik ga dan in de FPU. Ik zou dan graag als vrijwilliger computerlessen aan 55+ willen geven. Waar en bij wie kan ik mij aanmelden..? Seniorenweb???
Stuur me a.u.b. een mailtje met namen/e-mail waar ik info kan krijgen en aanmelden als vrijwilliger.
Bij voorbaat dank!
Vriendelijke groeten,
André Manssen
@ @uitgaca,
Overigens ben ik met je eens dat de reacties niet alleen zijn voorbehouden aan de groep senioren maar wellicht worden de reacties nog wat uitdrukkelijker duidelijk. Het is allemaal wat beter zichtbaar.
@ André,
Wat leuk dat je vrijwilliger wilt worden! Je kunt daar met jouw kennis, ervaring en insteek ontzettend waardevol zijn! En het is nog eens ontzettend leuk!
Ik doe dit werk bij SeniorWeb, zie ook de site over het werken als vrijwilliger: http://www.seniorweb.nl/oversw/content.aspx?id=660&menuid=80. Je kunt kijken of er vacatures zijn op http://www.seniorweb.nl/oversw/vacatures.aspx?&menuid=80 Maar ik zou gewoon eens contact opnemen met de plaatselijke ‘locatieambassadeur’, deze persoon coördineert plaatselijk de SeniorWeb activiteiten. Je vindt de plaatselijke leercentra door op de volgende pagina je postcode in te typen: http://www.seniorweb.nl/computer/cursus_lokaal.aspx?id=516
SeniorWeb is een grote organisatie met allemaal lokale leercentra maar er zijn ook alternatieven. Zo is er ook een organisatie 55 Plus Educatief (http://www.55pluseducatief.nl/) Overigens werken ze weer lokaal samen vaak met SeniorWeb.
Mocht je nog vragen hebben over SeniorWeb of iets anders dan weet je me te vinden.
Bedankt voor je interesse in vrijwilligerswerk!
Marcel
Gedegen en herkenbaar stuk Marcel, complimenten! Op Twitter volgde ik je al die weken en begreep toen al dat er frictie was tussen verwachting en werkelijkheid. Ik denk dat hier sprake is van een generatie die gewend is om in een klas te luisteren naar de docent, te doen wat hij zegt en van je vraagt, en verder uitvoert wat gevraagd wordt. De term ‘coachen’ in een klas is denk ik voor deze groep mensen (nog?) wat onwennig.
Ook speelt mee denk ik, dat zij op hun manier, naar hun capaciteit en leeftijd, hun eigen vaardigheden hebben. Dit staat soms wat in contrast met onze manier van werken: we zijn gewend om veel online te doen, met de Engelse taal te werken, snel klik-klik-klik op routine over het internet te rennen. Ik zie het aan mijn eigen seniormoeder en de groep medecursisten (5 mannen 60 jaar en ouder) tijdens de videocursus afgelopen weken: veel praten en vertellen hoe zij iets doen, hoe problemen ontstaan etc. Wij denken dan al 3 stappen verder en moeten er voor waken hen in de rede te vallen.
Kortom: geen jongeren die òns voor zijn, maar ouderen die een versnelling lager werken. Heel begrijpelijk maar daar moeten we wel goed mee omgaan! Daarom is het hartstikke goed dat je voor jezelf evalueert en volgend jaar sommige dingen anders aan kan pakken op basis van deze ervaringen.
Ik wens je daarbij heel veel succes en prachtig dat je dit allemaal vrijwillig doet!
Hoi Florina,
Dank je wel voor je uitgebreide reactie! Het coachen was inderdaad nog wat onwennig. Ik denk wel dat de online situatie dit nog wat moeilijker heeft gemaakt. In de frontale trainingen die we hebben gedaan had je veel meer grip op het proces en kon het vertrouwen en de bereidheid om op een bepaalde manier van elkaar te leren groeien. In de online omgeving/situatie was dat een stuk moeilijker te realiseren.
En hoewel mijn mede-trainer/ontwikkelaar zelf ook 70 jaar is, hadden we sommige dingen echt verkeerd ingeschat. Maar dat hebben we nu goed in beeld. En we moeten nog beter mensen helpen gedurende het gehele traject.
Daarbij is een online didactische training ook bij jongeren een hele uitdaging (die was ook nieuw voor me). Het wordt als snel iets persoonlijks, dat is het leuke maar kan ook moeilijk zijn.
Dank voor je woorden en succeswensen!
Marcel
Beste Marcel,
Ik vind het schitterend en goed dat jij dit allemaal doet. Jou volgen vind ik echt zeer leerzaam. Meen ik.
Over de jullie ervaringen. Het klopt dat dit ook terugkomt bij jongeren. Zelfs zoiets ‘simpels’ als de taal. En je hebt gelijk, alleen bij ouderen wordt dit allemaal extra vergroot.
Ik merk dat ik persoonlijk moeite heb met de opmerking van Florina “…ouderen die een versnelling lager werken.” Het is niet denigrerend bedoeld, maar het komt op mij niet goed over. Dit voldoet teveel aan het cliché beeld en zo houden we het in stand.
Ik voel veel meer voor het beeld ‘anders leren’. Het slaat ook niet meteen alle opties dood. En bezorgt ouderen geen complexen. Dat is nergens voor nodig.
Wat leren via ‘connecting’ (forums, e.d.) betreft, dit had ook gemakkelijk kunnen gebeuren met een jongere groep. Het is nieuw als werkvorm voor sommige cursisten. Een samenvatting van de moderator geeft in die zin houvast. Maar kan in principe ‘leervriendelijk’ zijn voor alle groepen. Ongeacht digitale kennis en leeftijd.
Marcel, weet dat je met een andere groep van 30 ouderen, misschien tot een totaal andere conclusie was gekomen. Dit is gewoon een lessons learned die je meeneemt voor de volgende sessie. En bij de volgende leer je weer etc etc.
‘Keep up the good work’
Ik blijf in ieder geval met plezier van jou leren.
Groet, Evita
Beste Evita,
Het was inderdaad niet denigrerend bedoelt. Sorry als het zo over komt. Het was meer een samenvatting van wat ik eerder schreef. Ik kon en kan nog niet, een betere zin bedenken om mijn idee over hoe ouderen zien-begrijpen-handelen te omschrijven. En natuurlijk zijn er jongeren die precies hetzelfde handelen. Maar mijn ervaring met de diverse doelgroepen is dat het beeld wat Marcel schetst (waar hij tegen aan liep) vaker voorkomt in cursisten ‘op leeftijd’ dan bij jongeren.
Groet, Florina.
@ Evita,
Dank je wel voor je uitgebreide reactie! En je hebt helemaal gelijk over het leren van ouderen. Wat we al 10 jaar zien en ook vertellen in een training en in ons boekje is dat ouderen wel anders leren maar vooral niet slechter. Ze brengen een berg ervaring mee en in het geval van ICT kijken ze vaak heel pragmatisch wat ze ermee kunnen.
Je merkt alleen dat soms de onzekerheid over het eigen leerproces groter is en voor sommigen is het ook erg lang geleden dat ze in een formele setting zoals een training, geleerd hebben. Dan valt dat soms wat tegen.
Dat samenvatten van forumdiscussies is ook iets wat we een volgende keer in willen passen. En ik kijk uit naar de volgende keer en met de verbeteringen en een andere groep is het weer spannend hoe het gaat verlopen. Leren doen we er in ieder geval weer van. Dat is voor mij ook het fantastische aan lesgeven/trainen!
Bedankt voor je mooie woorden.
@ Florina,
We weten gelukkig dat je het zo bedoelt (bedankt voor je reactie). Het is ook moeilijk om het goed te omschrijven. Ouderen staan daar zelf ook wel verschillend in. Bij voorstelrondjes hebben ze het over hun ‘vorig leven’. De meeste ouderen vinden ook dat ze anders leren. Ze vinden het wel fijn als we onze mening laten horen dat ze anders leren maar niet minder. Het schieten van de video met Creative Vado’s ging overigens heel soepel bij een aantal. Anderen weer gaven aan dat ze dat wel erg moeilijk vonden.
Hartelijke groeten,
Marcel