Veel e-Learning ontwerpers en ontwikkelaars gebruiken een strak model om het hele ontwerp- en ontwikkelproces te structureren. De moeder van alle Instructional Systems Design modellen (ISD) is ADDIE. De Florida State University heeft dit model al erg lang geleden bedacht en het model is nog steeds veel in gebruik. Toch kent het model veel nadelen. De wereld en de eisen aan de kwaliteit en de snelheid van het ontwikkelproces zijn veranderd. In deze blogpost beschrijf ik een effectievere manier om e-Learning te ontwerpen en te ontwikkelen.
ADDIE als waterval model
ADDIE (zie ook Wikipedia) is een zogenaamd watervalmodel. Het originele model gaat uit van 5 fases die je na elkaar doorloopt. In de loop van de tijd zijn er vele varianten in gebruik geraakt die wat flexibeler zijn en wat iteratiever van aard.
Het lastige aan een model als ADDIE ligt in de versnipperde aandacht van het team en het feit dat niet alle soorten experts bij elke fase betrokken zijn. Dit heeft tot gevolg dat het ontwikkelproces lang duurt, en meer tijd kost. Als ik kijk hoe we dit bij Stoas Learning deden (heet nu Up learning) dan was ADDIE vaak nog het model dat leidend was. En de fases werden meestal achter elkaar doorlopen. Dit had een paar effecten:
- Sommige e-Learning professionals zoals grafisch vormgevers werden pas in latere fases betrokken. Dit zorgt voor een lagere kwaliteit van het eindproduct en je respecteert dan niet de expertise van deze mensen. Dit is niet bevorderlijk voor de motivatie.
- Professionals zijn bezig met kleine onderdelen van het resultaat en missen daardoor het overzicht en de betrokkenheid. Je hebt minder kennis en gevoel voor het product.
- Doordat je het ontwikkelteam ver van de ‘echte klant’ afstaat krijg je vlugger een abstractie van de werkelijkheid. Dit zorgt voor minder aansprekende e-Learning: het gaat van inhoudsdeskundige naar eindresultaat over teveel schijven en verliest zijn ziel en glans.
- Pas aan het einde van het ontwikkeltraject werd er echt getest met de doelgroep (en soms gebeurde dit pas na oplevering).
- Fouten die in de ene fase werden gemaakt (of misconcepties, verkeerde aannames, etc.) werden in een latere fase ontdekt en dan kostte het vaak veel werk en geld om de fout weer te herstellen. Er moet soms veel werk over worden gedaan.
- Door het watervalmodel moest je op elkaar wachten en dat kost tijd. De doorlooptijd was groot.
Nieuwe aanpak nodig
Een nieuwe aanpak is nodig om de snelheid te verhogen, de kosten te beperken en de kwaliteit te verhogen. Ik zie in de offertetrajecten (voor het maken van e-Learning content) die ik bij organisaties begeleid dat e-Learningbedrijven soms twee productieprocessen aanbieden waarvan het eerste het traditionele ADDIE methodiek volgt en de tweede een iteratief, kort en agile proces voorstaat. Er is duidelijk een verschil in de twee varianten die ze offreren; de tweede agile variant heeft een kortere doorlooptijd, een lagere investering in tijd en een lagere prijs. De resultaten zijn minimaal zo goed.
Ook ben ik zelf steeds meer betrokken bij ontwerp- en ontwikkelprocessen waarbij wordt gezocht naar een effectievere ontwerp- en ontwikkelmethodiek. Om me hierin beter onderbouwd te bewegen volg ik binnenkort een training om Scrum master te worden. Scrum is niet helemaal hetzelfde als agile maar wel een bruikbare vorm denk ik. Het is vooral in softwareontwikkeling een veelgebruikte methodiek. Voor een uitgebreide uitleg over Scrum kun je de prima ‘Scrum Reference Card‘ bekijken van Michael James.
Leaving ADDIE for SAM
Een boek dat ik iedereen die het ADDIE model wil heroverwegen en die zoekt naar een goed alternatief kan aanraden is ‘Leaving ADDIE for 
SAM, An Agile Model for Developing the Best Learning Experiences‘. Hierin beschrijft Michael Allen welke werkbare alternatieven er zijn. De titel geeft al aan dat het gaat over het ontwikkelen van leerervaringen en Allen laat in de introductie niet alleen zien dat een nieuwe manier van ontwikkelen gewenst is maar dat we ook meer kunnen en moeten opleveren dan de pure e-Learning content die we nu vaak opleveren.
In de eerste hoofdstukken schetst hij een waardevol beeld van wat e-Learning zou kunnen zijn. Door de focus op e-Learning onderscheidt het model van Allen zich van de algemenere en meer op de softwarebranche gerichte methodieken als Scrum. Het model SAM dat door Michael Allen wordt voorgesteld is er in twee varianten en staat voor “Successive Approximation Model”. Hierin ga je heel iteratief te werk en werk je met de echte gebruikers vanaf het begin samen. Je zit dicht bij de praktijk van de gebruikers en probeert in elke fase veel uit met prototyping.
Dit steeds proberen en direct bijsturen past beter bij de complexe werkelijkheid waarmee we te maken hebben. In het Cynefin framework (zie Wikipedia) zie je dat je in een complexe situatie niet goed kan uitgaan van resultaten uit het verleden en dat 3 zaken belangrijk zijn:
- Probe
- Sense
- Respond
Het SAM model van Michael Allen ziet er schematisch zo uit:
Een registratie van een webinar van een uur over SAM kun je hier bekijken.
Design Thinking for Educators
Ik zie een aantal ontwikkelingen ontstaan die allemaal hetzelfde proces beter en iteratiever proberen te maken. Een andere methodiek waar ik met plezier mee werk is Design Thinking. Dit is een methodiek afkomstig van het vooraanstaande ontwerp- en innovatiebureau IDEO. Ook in deze methodiek wordt er gedacht vanuit de gebruiker/lerende en vindt er veel iteratie plaats. Het gave is dat ze de methodiek van Design Thinking, die vooral in product- en diensteninnovatie wordt gebruikt, hebben toegepast op het onderwijs.
Voor het Amerikaanse basisonderwijs hebben ze erg veel gedaan en stellen ze de zeer praktische en uitgebreide ‘Design Thinking for Educators Toolkit’ beschikbaar. Via deze pagina vind je meer informatie. Er lijkt nu een technisch probleem te zijn met de pagina van het project, daarom bij deze de DesignThinkingForEducatorsToolkit (.zip van 5,4 MB) met daarin een pdf met de Design Thinking Toolkit, een Designers workbook en een leeg Designers workbook.
Visualisatie van het proces volgens de Design Thinking for Educators methodiek van IDEO:
Bedankt voor je heldere overzicht van nieuwe modellen om e-learning mee te ontwikkelen. Zelf zie ik ADDIE niet als een strak model omdat juist in projectmatig denken het heen-en-weer-denken zo belangrijk is. ADDIE is een goede kapstok en met een brok gezond verstand (lees: eigenwijsheid om wat nodig is in een project toch zo uit te voeren, ook al past het niet helemaal in ADDIE) kan je er prima mee werken.
De nieuwe vormen van agile ontwikkelen zijn interessant, maar ik denk dat deze pas goed uitgevoerd kunnen worden als je de ‘oude’ standaard van ADDIE goed beheerst. Of om dit op een andere manier te zeggen. Eerst saxofoon leren bespelen (met toonladders en al) voordat je gaat improviseren.
Hoi Arnout,
Dank voor je reactie! Je hebt gelijk (zoals ik ook al met de tweede afbeelding aangeef) dat ADDIE ook op een andere manier gebruikt kan worden. Belangrijkste voordeel van een meer Agile benadering vind ik de snelheid en de beperkte afstand van de klant.
Ik denk dat de nieuwe alternatieven ook geen wonderolie zijn en de opmerking dat je al een ISD-model goed kunt gebruiken als basis lijkt me heel erg waar. In het boek geeft Michael Allen ook aan dat er nu zoveel nieuwe methodieken zijn waarbij ADDIE erg is aangepast zodat je het oude watervalmodel amper nog herkent.
Als je trouwens SAM beter bekijkt dan zul je ook zien dat er natuurlijk veel elementen van ADDIE inzitten. Alleen de dynamiek is anders en de focus.
Hartelijke groeten,
Marcel
Mooi overzichtsblog. Lijkt me toch een interessant boek.
De elementen in het ADDIE model zijn denk ik heel waardevol en er wordt soms ook te weinig aandacht besteed. Maar als je het in een strak keurslijf perst en de implementatie van je leeroplossing pas op het laatst doet ziet de opdrachtgever (of de eerste review groep) het pas erg laat zoals het werkt in de leeromgeving.
Ik houd zelf meer van het iteratieve proces omdat je dan jouw ideeën in een werkend prototype kunt vatten en dit op die manier ook kunt toetsen aan de leerder. Ik heb meegemaakt dat het probleem van een cursus niet zozeer de inhoud zelf was, maar om vanuit het LMS te linken naar de cursus in het LMS en dan op de juiste knopjes te klikken na het volgen zodat de score van het ene systeem in het andere komt. Dan is het handig als die uitleg al in je cursus zit en hier kom je alleen achter als je ook daadwerkelijk met een geimplementeerde cursus test en de content snel kunt vervangen.
Een aangepast ADDIE model, of als je er een SAM stikker op wilt plakken, is dan bruikbaarder dan een strak gefaseerd model waarbij je voor iedere fase tekent. Ik maak zelf e-learning voor applicatietrainingen waarbij schermen constant veranderen, ook ná implementatie. Je hebt dan echt een flexibele aanpak nodig.
Hoi Sjoerd,
Dank voor je reactie! Leuk om je zo weer te treffen!
Het is inderdaad een heel interessant boek met goede voorbeelden en ideeën. En je snijdt ook nog een goed punt aan: die van technische problemen bij het niet tijdig uitproberen en testen. Ook dat zou je met de agile manier moeten kunnen ondervangen (tijdig).
Dank voor je toevoeging, hartelijke groeten,
Marcel de Leeuwe
Bedankt Marcel voor deze overzichtelijke uitleg.
Ik ben benieuwd of je na je training Scrum master duidelijk zicht hebt waar de accent verschillen zitten bij het ontwikkelen van Elearning ten opzichte van het ontwikkelen van software met de Scrum techniek.
Hoi Petra,
Wat leuk om je hier op mijn blog tegen te komen! Je mooie kaarten over e-Learning zie ik nog elke dag boven mijn bureau hangen.
Ook ik ben benieuwd naar de toepassing van scrum op e-Learning processen. Ik heb bij het aanmelden gevraagd of het een probleem was als ik vanuit een ander domein naar scrum kijk (niet IT) en volgens hen zijn er wel vaker deelnemers zoals ik. Als ik de training heb gehad kom ik hierop terug.
Hartelijke groeten,
Marcel de Leeuwe
[…] een eerdere blogpost van mij beschrijf ik hoe je agile e-Learning kunt […]
[…] worden ‘beweeglijker’ maar ook de ontwerp- en ontwikkelprocessen. Methodieken zoals Scrum en SAM zorgen voor een effectiever en efficiënter ontwikkelproces. Hierdoor ontdekken we sneller wat past bij de vraag en of onze oplossing ook echt werkt. Boeken […]
[…] worden ‘beweeglijker’ maar ook de ontwerp- en ontwikkelprocessen. Methodieken zoals Scrum en SAM zorgen voor een effectiever en efficiënter ontwikkelproces. Hierdoor ontdekken we sneller wat […]
Supersamenvatting van DesignThinking! Prachtige en professionele aanpak om vanuit UITDAGINGEN te ontwikkelen. Het juiste vertrekpunt lijkt mij: als je geen uitdaging ziet waarom zou je dan ECHT in de startblokken gaan staan?
Ik geloof zeker ook in het SAM-model. Zo werk ik graag. In de praktijk heb ik ervaren dat je samen met de gebruiker en zijn echte behoefte tot zingeving/”Meaning” kunt komen. Dan gaan mensen intrinsiek gemotiveerd leren en groeien. Iteratief werken levert 1+1=3 op is, mijn ervaring, als je tenminste echt van de betrokkenen wil leren. Interessant vind ik om te zien wat ze bij SAM met de projectplanning doen en waar deze staat: voor een fase van Additional design. Goed om af te stemmen dat zo’n fase er formeel is na de officiële planning. Of lees ik dat niet goed? Ik denk graag out-of-the-box…Als ik het zo formeel inricht kan me dat wat botsingen besparen met meer “blauw-denkers” en echte planners :).
Hoi Moniek,
Dank voor je mooie woorden!
In mijn praktijk kom ik soms tegen dat het handig is om wel een paar elementen van traditionele projectaanpakken te combineren. Dit kan handig zijn om het draagvlak te vergroten en voor veel organisaties is het toch een spannende en open manier om een proces in te gaan. Soms verlangen ze dan naar een beetje extra grip. Niks mis mee denk ik om zo de “blauw-denkers” mee te krijgen.
Hartelijke groeten,
Marcel de Leeuwe